Hij redde een baby die in een pan water gekookt zou worden, wierp ’s nachts gouden munten in de schoenen van arme mensen én hij is beschermheilige van zowel slagers als prostituees. Dan heb ik het natuurlijk over onze Goedheiligman, Sinterklaas.
Vier je vanavond Sinterklaas? En ben je benieuwd hoe het Sinterklaasfeest, zoals wij dat nu kennen, eigenlijk tot stand is gekomen? Ik ging op onderzoek uit en stuitte op interessante weetjes over onze Goedheiligman.
Sinterklaas bestaat niet. Tenminste, hij bestaat niet meer. Ja, in de vierde eeuw na Christus was hij bisschop van Myra, gelegen in het huidige Turkije. Uit mondelinge overleveringen – en die zijn altijd uiterst betrouwbaar, maar dat wist je natuurlijk al – verrichtte de kleine Nicolaas al wonderen vanaf zijn geboorte. Zijn welgestelde, zeer gelovige ouders waren werkelijk verrúkt toen hun pasgeboren baby rechtop in zijn badje ging staan, zijn handen ten hemel richtend en daarmee dús Onze Lieve Heer bedankte voor het feit dat hij op aarde mocht komen. Ook bliefde de kleine meneer niet de borst op woensdag en vrijdag; de vastendagen. De moeder van Nicolaasje wist eigenlijk al van tevoren dat haar zoon zijn leven in dienst van God zou stellen, aangezien ze dit zelf beloofd had als tegenprestatie voor het feit dat zij, vrouw die geen kinderen kon krijgen, toch in blijde verwachting raakte. Maar ze was evengoed reuzetrots op de deugdzame handelingen van haar kleine knul.
Als jongvolwassene was Nicolaas een goede leerling, ging met regelmaat naar de kerk en vastte op de daarvoor aangewezen dagen. Hij stond bekend als zeer vergevingsgezind en schopte het nog voor zijn twintigste tot bisschop. Kortom, hij was een absoluut voorbeeld voor alle anderen. Ikzelf vind hem meer als een Brave Hendrik overkomen, maar ja, je moet alles in zijn tijd plaatsen, hè?
Diverse mondelinge overleveringen zijn eeuwen later op schrift gesteld, behalve dan het verhaal dat de vergevingsgezinde Nicolaas tijdens het Concilie van Nicaea, een soort Christelijke vergadering, een klap in het gezicht van zijn tegenstander Arius verkocht, waarna Nicolaas in de kerker gegooid zou zijn. Hoewel het Concilie van Nicaea goed gedocumenteerd is, ontbreekt de melding van dit incident van onze toekomstige Goedheiligman. Gevalletje ‘lullen we niet meer over, vergeet men het vanzelf’. Dit verhaal wordt dus afgedaan als een mythe, want het is nergens terug te lezen. Lekker makkelijk.
Als volwassen man verricht Nicolaas het ene wonder na het andere. Je kunt het zo gek niet bedenken, of onze toekomstige Goedheiligman was erbij en regelde het. Van het voorkomen dat een baby in een pan water gekookt werd, tot het verdubbelen van zakken graan ter voorkoming van hongersnood. Van het tot leven wekken van vermoorde studenten – of kinderen, over dit wonder doen meerdere versies de ronde – tot het verschijnen op zee om ruige stormen tot bedaren te brengen. You name a miracle, Nicolaas was there and took care of it.
Tot zover zie je nog geen enkele overeenkomst met onze huidige Sint, maar Nicolaas zou Nicolaas niet zijn, als hij niet tóch alvast een hint aan de huidige generatie gegeven had. En wat is er nou een beter moment om dat te doen, dan tijdens het verklaren van de liefde. Naastenliefde, welteverstaan. Nicolaas hielp namelijk een zeer arme man die drie dochters had. Die dochters moesten natuurlijk trouwen, maar er was geen hond die dat wilde; de arme vader kon immers geen bruidsschat geven aan zijn potentiële schoonzoons. Man in zak en as. Dochters gedoemd te eindigen als slaven. Kortom: een groot drama.
Totdat onze Nicolaas ’s nachts ten tonele verscheen. Toen huize Arme-Man-Met-Drie-Dochters sliep, gooide Nicolaas drie zakjes goud – met de waarde van driemaal een fatsoenlijke bruidsschat – door het raam. Volgens overleveringen zouden deze zakjes met gouden munten terechtgekomen zijn in de schoenen van de betreffende dames. Vandaar de link met gouden chocolademunten én des nachts een cadeautje in de schoen stoppen, afzender onbekend. Tevens zouden deze zakjes goud op sommige afbeeldingen voor mandarijntjes aangezien zijn. Ik weet niet welke incompetente schilder of tekenaar dit op zijn geweten heeft, maar het zou dus wel een reden kunnen zijn van de appeltjes van oranje die in een adem met Sinterklaas genoemd worden.
Na de dood van Sint Nicolaas, op 6 december 342 óf 352, heeft het nog eeuwen geduurd voordat hij vereerd zou worden en heilig verklaard werd. Geduld is een schone zaak, zo blijkt maar weer. Via Griekenland kwam de Nicolaas-verering terecht in Rome. Vandaaruit was de stap naar West-Europa zo gemaakt. Het duurde slechts enkele honderden jaren alvorens ook West- en Noord-Europa Sint-Nicolaasbroederschappen oprichtten, een soort clubjes, waarvan de leden de naamdag van hun beschermheilige vierden. En nog steeds is Klaas beschermheilige van een bonte verzameling aan beroepen en bevolkingsgroepen. Een kleine greep uit zijn werk als beschermheilige: Sint-Nicolaas is beschermheilige van o.a. apothekers, bankiers, prostituees, ongehuwde vrouwen, slagers, dieven, moordenaars en piraten. Oh ja, en natuurlijk van kinderen. Totaal niet kieskeurig, die Klaas en zoals je ziet staat hij open voor alle lagen in de bevolking. De held. Naast de subtiele hints van eeuwen geleden, is het uiteindelijke Sinterklaasfeest zoals wij het nu nog kennen, voor het grootste deel gebaseerd op het kinderboek ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’ van onderwijzer en tekstschrijver Jan Schenkman (1806-1863) uit de Amsterdamse Jordaan. Lekker gezellig. Daarin schittert Sint-Nicolaas als ware opvoedkundige, want ‘wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe’. Eigenlijk zijn alle liederen, die ook jij en ik jaarlijks uit volle borst meezingen, voornamelijk na het nuttigen van enkele glazen warme bisschopswijn, terug te leiden naar dit rijk geïllustreerde en zeer deugdzame prentenboek. Sinterklaas was beschermheilige van zowel kinderen, alsook van handelsstad Amsterdam én van de scheepvaart, dus waar Jan de inspiratie voor dit prentenboek vandaan had, kun je wel raden. Dat er in de afgelopen decennia wat puntjes op de i gezet zijn inzake het Sinterklaasfeest zorgt voor grote commotie en ophef. Hierbij heb ik slechts een advies: Maak je niet druk, want je moet alles in zijn tijd blijven plaatsen, hè.
Fijne Sinterklaasavond!